Uyurgezerlik Nedir?
Uyurgezerlik (somnambulizm), kişinin uyku sırasında bilinçsiz bir şekilde hareket etmesi durumudur. Bu hareketler genellikle uykunun derin fazında (NREM uyku evresi) ortaya çıkar ve kişi uyanık gibi görünse de tam anlamıyla bilinçli değildir. Uyurgezerlik sırasında yapılan eylemler çoğunlukla otomatik ve amaçsızdır; kişi çevresindeki nesneleri veya olayları sınırlı algılar ve uyandıktan sonra bu davranışları hatırlamaz.
Uyurgezerlik hem çocuklarda hem de genç erişkinlerde görülebilir, ancak çoğu zaman ergenlik ile birlikte azalır veya kaybolur. Nadiren yetişkinlerde de devam edebilir ve güvenlik riski oluşturabilir.
Uyurgezerlik Belirtileri
Uyurgezerlik yaşayan bireylerde aşağıdaki belirtiler gözlemlenebilir:
-
Uykunun derin fazında veya uyanma sırasında dolaşma veya hareket etme: Yatak dışına çıkma, ev içinde yürüme, nesnelere dokunma gibi bilinçsiz davranışlar.
-
Çevreyi algılamada sınırlı veya hiç yok olma: Uyurgezer kişi etrafında olup bitenleri fark etmez veya sınırlı algılar.
-
Otomatik davranışlar sergileme: Başka birinin yönlendirmesi olmadan kapı açma, mutfakta dolaşma, konuşma gibi tekrarlayıcı eylemler.
-
Uyandığında davranışları hatırlamama: Uyurgezer kişi genellikle sabah kalktığında yaptığı hareketlerden habersizdir.
-
Uyku kalitesinde bozulma: Tekrarlayan uyurgezerlik epizodları uyku süresini veya derinliğini etkileyebilir, gündüz yorgunluğuna yol açabilir.
Uyurgezerlik Görülme Sıklığı
-
Uyurgezerlik en sık çocukluk çağında başlar ve çoğunlukla genç erişkinlik döneminde sona erer.
-
Yetişkinlerde görüldüğünde genellikle stres, uyku bozuklukları veya nörolojik sorunlar ile ilişkilidir.
-
Çocuklukta görülme oranı %1-15 civarındadır, yetişkinlerde ise %1’den daha azdır.
Uyurgezerlik Nedenleri
Uyurgezerliğin ortaya çıkmasında birden fazla faktör rol oynayabilir:
-
Uyku sırasında normal motor aktivasyonun baskılanmasında sorun: Derin uykuda kasların kontrol edilememesi hareketlere yol açar.
-
Genetik yatkınlık: Ailede uyurgezerlik öyküsü olan bireylerde risk artar.
-
Stres veya uyku bozuklukları: Yetersiz uyku, uykusuzluk veya yoğun stres uyurgezerliği tetikleyebilir.
-
Diğer uyku bozuklukları ile birlikte görülme: Uyku terörü, uykuda konuşma ve uykuda hareket bozuklukları ile ilişkili olabilir.
Uyurgezerlik Tedavisi
Uyurgezerlik tedavisinde amaç, hem uyku kalitesini artırmak hem de kişiyi ve çevresini güvenli tutmaktır:
-
Uyku düzeninin iyileştirilmesi: Düzenli uyku saatleri, yatmadan önce rahatlama teknikleri ve uyku hijyeni uygulamaları.
-
Güvenlik önlemleri: Evde keskin nesnelerden kaçınmak, kapı ve pencereleri güvence altına almak.
-
Psikoterapi: Özellikle stres veya kaygıya bağlı uyurgezerlik vakalarında bilişsel davranışçı terapi faydalı olabilir.
-
İlaç tedavisi: Şiddetli veya tekrarlayan vakalarda doktor kontrolünde kısa süreli ilaç tedavisi uygulanabilir.
-
Altta yatan bozuklukların tedavisi: Uyku apnesi, anksiyete veya nörolojik rahatsızlıkların kontrol altına alınması.
