Mevsimsel Afektif Bozukluk Nedir?
Mevsimsel afektif bozukluk (MAB), yılın belirli dönemlerinde, özellikle mevsim geçişleri sırasında ortaya çıkan ve tekrarlayan depresif ya da bazen manik ataklarla seyreden bir ruh hali bozukluğudur. En yaygın olarak kış aylarında görülen depresyon biçiminde ortaya çıkar ve bu nedenle “kış depresyonu” olarak da adlandırılır. Daha nadir olmakla birlikte yaz aylarında da benzer belirtiler görülebilir.
Mevsimsel Afektif Bozukluk Belirtileri
-
Mevsimsel değişikliklere bağlı ruh hali dalgalanmaları
-
Depresif ataklar: Çökkünlük, isteksizlik, umutsuzluk
-
Manik ataklar (bazı durumlarda): Enerji artışı, aşırı hareketlilik, uyku ihtiyacında azalma
-
Uyku bozuklukları: Aşırı uyuma veya uyuyamama
-
İştah değişiklikleri: Aşırı yeme (özellikle karbonhidrat isteği) veya iştahsızlık
-
Enerji seviyesinde dalgalanmalar: Halsizlik, yorgunluk veya aşırı hareketlilik
-
Dikkat ve konsantrasyon sorunları
Mevsimsel Afektif Bozukluk Görülme Sıklığı
-
Daha çok kış aylarında gün ışığının azalmasıyla birlikte görülür.
-
Kadınlarda erkeklere oranla daha yaygındır.
-
Genellikle genç yetişkinlik döneminde (20–40 yaş arası) başlar.
-
Kuzey ülkelerinde ve gün ışığının az olduğu bölgelerde daha sık görülür.
Mevsimsel Afektif Bozukluk Nedenleri
-
Genetik yatkınlık: Ailede depresyon veya bipolar bozukluk öyküsü bulunması riski artırır.
-
Biyolojik ritimlerdeki değişiklikler: Gün ışığının azalması, beynin uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen biyolojik ritimleri (sirkadiyen ritim) bozabilir.
-
Melatonin düzeylerindeki değişiklikler: Karanlıkta artan melatonin hormonu uyku hali ve depresif belirtileri tetikleyebilir.
-
Serotonin düzeylerinde azalma: Güneş ışığı eksikliği serotonin üretimini azaltarak duygu durumunu olumsuz etkileyebilir.
Mevsimsel Afektif Bozukluk Tedavisi
-
Işık terapisi (fototerapi): Özellikle kış aylarında gün ışığına benzer özel ışık cihazlarıyla uygulanan tedavi en etkili yöntemlerden biridir.
-
Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi (BDT), olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeye ve başa çıkma becerilerini geliştirmeye yardımcı olur.
-
İlaç tedavisi: Antidepresanlar ve gerekirse duygu durum düzenleyiciler kullanılabilir.
-
Yaşam tarzı düzenlemeleri: Açık havada vakit geçirmek, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve uyku düzenine dikkat etmek de belirtilerin hafiflemesine katkı sağlar.
