İstifleme Bozukluğu Nedir?
İstifleme bozukluğu, kişinin gerekli ya da gereksiz nesneleri biriktirme, elden çıkaramama ve saklama davranışının zamanla kontrolden çıkması ile karakterize edilen psikiyatrik bir bozukluktur. Bu durumda birey, çoğu zaman değersiz ya da işlevsiz olan nesneleri dahi atmakta zorlanır ve bunları saklama ihtiyacı hisseder. Uzun vadede bu birikim, kişinin yaşam alanlarını doldurarak evin veya işyerinin kullanılmaz hale gelmesine, günlük yaşamın ciddi şekilde kısıtlanmasına neden olabilir.
İstifleme Bozukluğu Belirtileri
-
Gereksiz nesne ve malzemeleri biriktirme: Gazete, dergi, plastik poşet, kıyafet, kutu gibi değersiz görülen nesneleri dahi atamama.
-
Birikimi kontrol edememe: Eşya toplama ve saklama davranışının kişinin iradesi dışında devam etmesi.
-
Zaman ve alan sınırlamalarına aldırmama: Evde yaşam alanlarının daralmasına rağmen biriktirme davranışının sürmesi.
-
Kişisel veya sosyal işlevsellikte bozulma: İş, aile ve sosyal yaşamda sorunlar yaşama.
-
Yaşam alanının kullanılmaz hale gelmesi: Biriken eşyaların evin odalarını kaplaması, hijyen ve güvenlik sorunları yaratması.
İstifleme Bozukluğu Görülme Sıklığı
İstifleme bozukluğu, toplumda beklenenden daha yaygın görülen bir durumdur. Farklı şiddet düzeylerinde ortaya çıkabilir. Bazı bireylerde yalnızca sınırlı bir alanda birikim gözlenirken, ağır vakalarda evin tamamı kullanılmaz hale gelebilir. Genellikle orta yaş ve ileri yaşlarda belirginleşir, ancak başlangıcı çoğu zaman gençlik dönemine kadar uzanır.
İstifleme Bozukluğu Nedenleri
-
Obsesif-kompulsif özellikler: Takıntılı düşünceler ve kompulsif davranışlarla bağlantılı olabilmektedir.
-
Travmatik yaşantılar: Kayıplar, çocuklukta ihmal veya duygusal travmalar biriktirme davranışını tetikleyebilir.
-
Genetik yatkınlık: Aile öyküsü olan bireylerde risk daha yüksek olabilir.
-
Kişilik özellikleri: Kararsızlık, kaygı düzeyinin yüksekliği ve ayrılma güçlüğü istiflemeyi kolaylaştırabilir.
İstifleme Bozukluğu Tedavisi
İstifleme bozukluğu tedavisi uzun vadeli ve çok yönlüdür:
-
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Nesnelerle ilgili düşüncelerin yeniden yapılandırılması, gereksiz eşyaların elden çıkarılması için davranışsal tekniklerin uygulanması.
-
Maruz Bırakma Terapisi: Kişinin nesnelerden ayrılma kaygısını aşması için aşamalı olarak biriktirdiği eşyalardan vazgeçmesi.
-
Destekleyici tedaviler: Psikoeğitim, aile desteği ve bazı durumlarda ilaç tedavisi (özellikle eşlik eden depresyon veya obsesif-kompulsif belirtiler varsa).
-
Çevresel düzenleme: Profesyonel destekle evin düzenlenmesi ve hijyenin sağlanması.
