Deri Yolma Bozukluğu Nedir?
Deri yolma bozukluğu (dermatillomani), bireyin cilt üzerindeki kabuk, sivilce veya küçük düzensizlikleri tekrarlayıcı şekilde koparma, sıkma veya yolma davranışı göstermesiyle karakterize edilen bir dürtü kontrol bozukluğudur. Bu davranış genellikle istemsizce gerçekleşir ve çoğu zaman rahatlama, kaygıyı azaltma veya gerilimden kurtulma amacı taşır. Ancak sonucunda ciltte yaralar, enfeksiyonlar ve kalıcı izler oluşabilir.
Deri Yolma Bozukluğu Belirtileri
Bu bozukluğa sahip bireyler genellikle davranışlarının farkında olsalar da, dürtülerini kontrol etmekte zorlanırlar. Davranış sonrasında suçluluk, pişmanlık veya utanç gibi duygular sıkça yaşanır.
-
Ciltte tekrarlayan yaralanmalar: Sürekli kabuk, sivilce veya benzeri bölgelerin koparılması sonucu yaralar oluşur.
-
Zorlayıcı dürtüler: Kişi, cildini yolma isteğini bastıramaz veya kontrol etmekte güçlük çeker.
-
Kaygı ve stresle ilişkili davranış: Yolma davranışı genellikle stres, sıkıntı veya gerginlik anlarında artar.
-
Yolma sonrası pişmanlık: Kişi davranış sonrasında utanma veya kendine kızma hissi yaşayabilir.
-
Sosyal kaçınma: Ciltteki görünür yaralar nedeniyle birey sosyal ortamlardan uzak durabilir veya bedenini gizlemeye çalışabilir.
Deri Yolma Bozukluğu Görülme Sıklığı
Deri yolma bozukluğu, özellikle ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde başlama eğilimindedir. Kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür. Araştırmalara göre toplumun yaklaşık %1 ila %5’i bu tür davranışlardan etkilenmektedir. Bozukluk genellikle anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) ve depresyon gibi diğer psikiyatrik durumlarla birlikte görülebilir.
Deri Yolma Bozukluğu Nedenleri
Bu bozukluğun oluşumunda psikolojik, biyolojik ve çevresel faktörlerin birlikte rol oynadığı düşünülmektedir.
-
Stres ve duygusal zorlanmalar: Gerginlik veya kaygı anlarında kişi bu davranışa yönelerek geçici rahatlama hissedebilir.
-
Travmatik yaşam deneyimleri: Geçmişte yaşanan duygusal veya fiziksel travmalar bu davranışın gelişimini tetikleyebilir.
-
Beyin kimyasındaki dengesizlikler: Serotonin düzeylerindeki bozulmalar dürtü kontrolünde zorluklara yol açabilir.
-
Genetik yatkınlık: Ailede benzer dürtüsel davranış bozukluklarının bulunması riski artırabilir.
-
Mükemmeliyetçilik veya bilişsel çarpıtmalar: Ciltteki kusurlara aşırı odaklanma, bu davranışı sürdüren önemli bir faktör olabilir.
Deri Yolma Bozukluğu Tedavisi
Tedavi süreci bireyin davranış nedenlerini anlamaya, dürtüleri kontrol etmeye ve cilt sağlığını korumaya odaklanır.
-
Psikoterapi: Özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT), cilt yolma davranışını tetikleyen düşünce ve duyguları fark etmeye yardımcı olur.
-
Alışkanlık tersine çevirme eğitimi (HRT): Kişiye yolma isteği geldiğinde bu dürtüyü daha sağlıklı bir davranışla değiştirme stratejileri öğretilir.
-
Duygusal düzenleme becerileri: Stresle başa çıkma, gevşeme ve farkındalık (mindfulness) teknikleri kullanılır.
-
İlaç tedavisi: Gerektiğinde antidepresan veya anksiyolitik ilaçlar dürtü kontrolünü desteklemek için kullanılabilir.
-
Destekleyici bakım: Cilt bakım rutinleri ve dermatolojik destek, yaranın iyileşmesini hızlandırabilir ve tekrarlamayı önleyebilir.
Sonuç olarak, deri yolma bozukluğu yalnızca fiziksel bir davranış değil, aynı zamanda duygusal ve psikolojik temellere dayanan bir durumdur. Erken tanı, uygun terapi ve destekleyici yaklaşımlar ile kişi bu davranış üzerinde kontrol kazanabilir ve yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.
