Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedir?
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), kişinin yaşadığı veya tanık olduğu ciddi travmatik bir olayın ardından gelişen ve uzun süreli stres, kaygı, korku gibi belirtilerle seyreden bir ruhsal bozukluktur. TSSB yalnızca olayın hemen ardından değil, aylar veya yıllar sonra da ortaya çıkabilir. Bu bozukluk, kişinin günlük yaşamını, sosyal ilişkilerini, iş veya okul performansını ve genel yaşam kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkileyebilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Belirtileri
TSSB belirtileri genellikle dört ana grupta toplanır:
-
Travmatik olayların yeniden yaşanması:
Flashback’ler (olayın zihinde tekrar tekrar canlanması), kabuslar ve olayla ilgili rahatsız edici düşünceler. -
Kaçınma davranışları:
Travmayı hatırlatan yerlerden, kişilerden, konuşmalardan veya durumlardan bilinçli olarak uzak durma eğilimi. -
Duygu ve düşünce değişiklikleri:
Sürekli kaygı, huzursuzluk, suçluluk duyguları, umutsuzluk, başkalarına karşı yabancılaşma veya ilgisizlik. -
Fiziksel ve davranışsal belirtiler:
Uyku problemleri (uyuyamama, sık sık uyanma), dikkat eksikliği, konsantrasyon güçlüğü, aşırı irkilme tepkileri, öfke patlamaları veya aşırı tetikte olma hali.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Görülme Sıklığı
TSSB, travmatik olay yaşamış bireylerde sık görülen bir durumdur. Ancak her travmaya maruz kalan kişi bu bozukluğu geliştirmez. Görülme sıklığı; olayın şiddetine, kişinin psikolojik dayanıklılığına, sosyal destek düzeyine ve geçmişte yaşadığı travma deneyimlerine bağlı olarak değişir. Özellikle savaş gazileri, doğal afet mağdurları, istismar veya saldırı mağdurları risk altında olan gruplar arasındadır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Nedenleri
TSSB’nin ortaya çıkmasında birden fazla etken rol oynar:
-
Travmatik olaylar: Kazalar, doğal afetler, savaş, saldırı, taciz, ağır hastalıklar veya ani kayıplar.
-
Bireysel risk faktörleri: Daha önce travma yaşamış olmak, çocuklukta ihmal veya istismara maruz kalmak, düşük benlik saygısı, duygusal destek eksikliği.
-
Beyin kimyasındaki değişiklikler: Travmadan sonra beyinde stres hormonlarının dengesinde bozulmalar görülebilir; bu da olumsuz duyguların ve korkuların kalıcı hale gelmesine neden olabilir.
-
Psikososyal faktörler: Sürekli stres altında yaşamak, sosyal izolasyon, ekonomik zorluklar veya güvenli bir ortamın olmayışı TSSB gelişimini kolaylaştırabilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Tedavisi
TSSB tedavisi bireyin ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilir ve genellikle uzun vadeli bir süreç gerektirir. Uygulanan yöntemler şunlardır:
-
Psikoterapi:
-
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Travmatik olayla ilişkili olumsuz düşüncelerin yeniden yapılandırılmasını sağlar.
-
EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme): Travmatik anıların beyinde yeniden işlenmesine yardımcı olur ve bu anıların duygusal yükünü azaltır.
-
-
İlaç tedavisi: Anksiyete ve depresyon belirtilerini hafifletmek için antidepresanlar veya anksiyolitikler kullanılabilir.
-
Grup terapileri: Benzer travmatik deneyimler yaşamış kişilerin bir araya gelmesi, sosyal destek ve paylaşım imkânı sağlayarak iyileşme sürecine katkıda bulunur.
-
Yaşam tarzı düzenlemeleri: Düzenli uyku, egzersiz, sağlıklı beslenme, gevşeme teknikleri (nefes egzersizleri, meditasyon, yoga) tedaviyi destekleyici unsurlar arasında yer alır.
