Disosiyatif Stupor Nedir?
Disosiyatif stupor, bireyin ani bir şekilde çevresine ve kendine yönelik farkındalığını kaybetmesi, hareket edememesi veya tepki verememesi durumuyla karakterize bir disosiyatif bozukluktur. Bu durumda kişi, bilinçli olarak uyanıktır, ancak çevresel uyaranlara (ses, dokunma, konuşma vb.) tepki vermez veya çok sınırlı tepki verir. Yani fiziksel olarak uyanık görünse de zihinsel olarak çevresinden kopuktur.
Disosiyatif stupor, genellikle yoğun psikolojik stres, travmatik olaylar veya bastırılmış duygusal çatışmaların ardından ortaya çıkar. Nörolojik veya tıbbi bir neden bulunmadığında, durumun psikolojik kökenli olduğu düşünülür.
Disosiyatif Stupor Belirtileri
Disosiyatif stupor yaşayan bireylerde görülen başlıca belirtiler şunlardır:
-
Aniden bilinç veya farkındalık kaybı yaşama: Kişi çevresine karşı ilgisiz hale gelir, dış uyaranlara tepki vermez.
-
Hareketsizlik (motor tepkisizlik): Kişi uzun süre kıpırdamadan durabilir, yürüyemez veya konuşamaz.
-
Dış dünyadan kopukluk veya tepkisizlik: Konuşmalara, dokunmaya veya seslere karşı tepki yoktur.
-
Yüz ifadesinde donukluk: Kişinin yüzü ifadesiz ve sabit kalabilir.
-
Travmatik olaylar veya yoğun stresle ilişkilendirme: Olay genellikle ani bir duygusal şok, kayıp veya korku sonrasında ortaya çıkar.
-
Fizyolojik işlevlerin korunması: Solunum, nabız ve göz refleksleri genellikle normaldir; bu durum, stuporun organik (tıbbi) değil psikolojik olduğunu gösterir.
Disosiyatif Stupor Görülme Sıklığı
Disosiyatif stupor nadir görülen bir bozukluktur ve genellikle travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) veya disosiyatif kimlik bozukluğu gibi diğer disosiyatif durumlarla birlikte görülebilir. Kadınlarda erkeklere göre daha sık gözlemlenir. Bozukluk çoğunlukla yoğun stres, kayıp veya duygusal çöküntü dönemlerinde ortaya çıkar.
Disosiyatif Stupor Nedenleri
Disosiyatif stuporun ortaya çıkmasında etkili olan faktörler genellikle psikolojik kökenlidir. Bu faktörler bireyin bilinçdışı düzeyde aşırı stres veya duygusal yüklenmeye verdiği tepkidir.
Başlıca nedenler şunlardır:
-
Yoğun stres veya travmatik deneyimler: Ani bir kayıp, kaza, şiddet, taciz veya savaş gibi olaylar sonrası görülebilir.
-
Beyin işlevlerinde geçici değişiklikler: Travma sırasında beynin farkındalık ve duygusal düzenleme bölgelerinde geçici işlevsel bozulmalar oluşabilir.
-
Duygusal düzensizlikler: Aşırı korku, suçluluk veya çaresizlik duygularının bilinçdışı bastırılması sonucu ortaya çıkabilir.
-
Psikolojik savunma mekanizması: Kişi bilinçdışı olarak dayanılmaz bir psikolojik acıdan korunmak için farkındalığını “kapatarak” kendini korumaya çalışır.
-
Psikopatolojik faktörler: Disosiyatif bozukluklar, anksiyete ve depresyon gibi durumlarla birlikte gelişebilir.
Disosiyatif Stupor Tedavisi
Tedavi süreci, bireyin farkındalığını yeniden kazanmasını ve altta yatan psikolojik travmayı çözümlemesini amaçlar.
Uygulanan başlıca tedavi yöntemleri şunlardır:
-
Psikoterapi: Temel tedavi yöntemidir. Bireyin bastırılmış duygularını fark etmesi, travmanın işlenmesi ve farkındalığın güçlendirilmesi hedeflenir.
-
Travma odaklı terapiler: EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) veya bilişsel travma terapisi gibi yöntemlerle travmatik anıların etkisi azaltılır.
-
Farkındalık yeniden kazanma teknikleri: Yavaş nefes alma, bedensel farkındalık egzersizleri ve duyusal uyarım yöntemleriyle bireyin şu ana dönmesi sağlanır.
-
Destekleyici terapi ve aile desteği: Güvenli bir çevre ve sosyal destek, hastanın yeniden güven duygusunu kazanmasına yardımcı olur.
-
Tıbbi izlem: Organik nedenlerin dışlanması için nörolojik ve psikiyatrik değerlendirmeler yapılır.
Sonuç olarak, disosiyatif stupor, bireyin aşırı psikolojik yüklenme karşısında bilinçli farkındalığını geçici olarak devre dışı bırakmasıyla ortaya çıkan bir psikojenik (psikolojik kökenli) tepkidir. Doğru tanı, güvenli ortam ve uygun psikoterapi yöntemleriyle kişi genellikle tam iyileşme gösterebilir.
